Niejeden soloprzedsiębiorca rozważał sprzedaż swojej twórczości w internecie. Niezależnie od tego, czy mowa o kursach online, nagraniach, tekstach specjalistycznych czy jakiejkolwiek innej formie, jest to forma twórczości, która może stanowić źródło dodatkowego, a z czasem nawet podstawowego dochodu. Oto krótki poradnik, jak zadbać o to, by po uploadzie treści w sieci, nie stracić kontroli nad swoją własnością.
Czym są treści cyfrowe?
W dużym uproszczeniu treściami cyfrowymi są wszelkie dane wytworzone i dostarczone w postaci cyfrowej. Prawo doprecyzowuje tę definicję o aspekt wyłącznie wirtualnego odtworzenia takich treści na odpowiednim urządzeniu technicznym. Tyle, jeżeli chodzi o definicje legalne, a teraz czas przetłumaczyć to na język polski.
W praktyce, aby uznać jakąś treść za cyfrową, musimy mieć do czynienia z danymi, informacją, którą możemy odczytać wyłącznie w świecie wirtualnym na odpowiednim urządzeniu, jak chociażby smartfon czy komputer.
Kilka przykładów treści cyfrowych:
- E-book,
- Nagrany webinar,
- Plik z nagraniem audio lub wideo,
- Gra zapisana na płycie CD/DVD lub też pobierana i zapisywana w pamięci urządzenia.
Treści cyfrowe należy też odróżnić od tzw. usług cyfrowych, z którymi zapewne każdy z nas ma do czynienia na co dzień, a nawet korzysta z nich w trakcie czytania tego artykułu. Są to bowiem wszelkie portale, czy też aplikacje mobilne, które umożliwiają nam odbiór treści za pośrednictwem internetu.
Omawiając powyższe definicje, nie sposób nie wspomnieć o tzw. towarach z elementami cyfrowymi. Są nimi wszelkiego rodzaju urządzenia, które nie będą funkcjonować bez odpowiedniego oprogramowania, czyli rzeczone wcześniej smartfony, komputery i w zasadzie większość urządzeń mobilnych, z których na co dzień korzystamy. Mogą być nimi nawet urządzenia AGD z kategorii „smart”.
Przeczytaj również Ponad 1 mln złotych przychodu, w tym ze sprzedaży cyfrowych produktów. To wynik Karoliny Kizińskiej. Jak to zrobiła?
Prawo właściwe
Po tym, jak ustaliśmy, co należy rozumieć przez treść cyfrową, pora określić, w których przepisach ustawodawca zdecydował się unormować ich eksploatację.
Jeżeli tworzysz treści cyfrowe, to z dużym prawdopodobieństwem jesteś autorem utworów w rozumieniu Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Definicja utworu wynikająca z ustawy jest dość abstrakcyjna i szeroka, gdyż utworem może być każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze oraz ustalony w jakiejkolwiek postaci. Co ważne, utwór otrzymuje ochronę wraz z jego powstaniem i nie wymaga to rejestracji we właściwym urzędzie.
W ramach utworu wyróżniamy też osobiste, jak i majątkowe prawa autorskie. Te pierwsze są niezbywalne i nierozerwalnie przysługują ich twórcy. Majątkowe prawa autorskie mogą być przedmiotem obrotu i upoważniają uprawnionego do korzystania z utworu.
Drugą grupą przedmiotów prawa własności intelektualnej są m.in. wynalazki, znaki towarowe lub wzory użytkowe. Są one definiowane przez Ustawę z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej.
To, co odróżnia te grupy przedmiotów, to charakter, w jakim powstają. Utwory są wyrazem artystycznym lub też użytkowym, natomiast wymienione wcześniej dobra mają co do zasady przeznaczenie przemysłowe. Co więcej, przedmioty prawa własności przemysłowej, muszą zostać zarejestrowane, aby uzyskać ochronę. I to właśnie prawa z tej ochrony mogą być przedmiotem obrotu.
Dopóki więc nie sprzedajemy w internecie uprawnienia z patentu do wynalazku czy też prawa ochronnego do znaku towarowego, będziemy bazować na przepisach Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Licencja? Przeniesienie praw autorskich?
Prawo przewiduje dwie możliwości handlu prawami własności intelektualnej – przeniesienie prawa lub udzielenie licencji.
W ramach przeniesienia prawa, sprzedaży podlega majątkowe prawo autorskie – w przypadku utworów – lub też prawo przysługujące z tytułu rejestracji przedmiotu własności przemysłowej. Rozwiązanie to jest jednak stosowane najczęściej, gdy utwór powstanie na zamówienie nabywcy.
Niezależnie od powyższego, jest to opcja korzystniejsza z perspektywy nabywcy takiego prawa. Kupujący uzyskuje wówczas własność nad tym prawem, natomiast sprzedawca co do zasady traci kontrolę nad utworem lub uprawnieniem i nie może jej zrealizować, gdy przykładowo nabywca korzysta z tego uprawnienia w sposób naruszający prawo lub dobre obyczaje.
W związku z powyższym twórcy internetowi powinni wybierać formę licencji na majątkowe prawa autorskie do swoich utworów, dzięki czemu zyskują możliwość decydowania o tym, komu jej udzielają, na jaki okres i pod jakimi warunkami.
Na marginesie, należy też wspomnieć o tzw. licencjach wolnych (open source), które są najczęściej stosowane w branży IT. Licencja taka jest co do zasady bezpłatna i daje możliwość modyfikacji utworu oraz jego dalsze rozpowszechnianie.
Elementy umowy licencji
Teorię mamy już za sobą, możemy zatem przejść do sedna i omówić niezbędne elementy licencji na utwór. Dla ułatwienia w tej sekcji będę operował pojęciami „Licencjodawcy”, którym będziesz Ty, jako twórca oraz „Licencjobiorcy”, czyli Twojego klienta. Dodatkowo, dla uproszczenia przyjąłem, iż będę posługiwał się terminem „utworu” zamiast „majątkowych praw autorskich”, co ma także miejsce w umowach licencji.
Przedmiot licencji
Tworzenie umowy licencji należy rozpocząć od precyzyjnego określenia, co jest jej przedmiotem. Celem jest uniknięcie sytuacji, w której jako twórca i licencjodawca treści nie mielibyśmy możliwości wykazania jaki utwór sprzedaliśmy.
Przykład:
Przedmiotem umowy licencji jest nagranie z webinaru przeprowadzonego i udostępnionego przez Jana Kowalskiego pt. „Umowa licencji krok po kroku” udostępniane Licencjobiorcy za pośrednictwem strony internetowej https://tunazwadomeny.pl. (zwane dalej „Nagraniem”).
Moment udzielenia licencji
Kolejnym kluczowym postanowieniem jest określenie momentu, w którym dochodzi do udzielenia licencji. W przypadku handlu internetowego będzie to prawdopodobnie moment zawarcia umowy, który należy sprowadzić do akceptacji postanowień umowy lub regulaminu na naszej stronie internetowej.
Przykład:
Licencjodawca udziela Licencjobiorcy prawa do korzystania z Nagrania w momencie zawarcia umowy.
Zakres terytorialny licencji
Prawo autorskie przewiduje również, że licencjodawca może ograniczyć wykorzystywanie licencji na utwór na określonym terytorium. Niemniej, w przypadku treści cyfrowych należy przyjąć, że nawet w przypadku zastosowania takiego zastrzeżenia, zweryfikowanie, czy licencjobiorca korzysta z utworu na właściwym terytorium, będzie znacznie ograniczone, o ile w ogóle możliwe. Należy to jednak określić, gdyż przepisy wskazują wprost, że gdy milczymy w tym zakresie, licencja obowiązuje w miejscu, gdzie licencjobiorca ma swoją siedzibę.
Przykład:
Licencjodawca udziela Licencjobiorcy prawa do korzystania z Nagrania w sposób nieograniczony terytorialnie.
Wyłączność
Umowa licencji może także przewidywać, czy twórca udzieli licencji na wyłączność określonemu klientowi. To rozwiązanie będzie miało zastosowanie, jeżeli tworzymy utwór na zamówienie danego klienta. Jednakże, twórcy internetowi nie tworzą treści „na zamówienie”, stąd co do zasady będą udzielać licencji niewyłącznych, które umożliwią im nieograniczony handel określonymi treściami.
Przykład:
Licencjodawca udziela Licencjobiorcy niewyłącznego prawa do korzystania z Nagrania.
Pola eksploatacji
Kolejnym obligatoryjnym elementem umowy licencji są tzw. pola eksploatacji, które określają sposób, w jaki licencjobiorca będzie mógł korzystać z utworu. Co ważne, określenie pól eksploatacji zależy każdorazowo od rodzaju utworu i zakresu udzielanej umowy.
Ma ono też większe znacznie, jeżeli zezwalamy licencjobiorcy na komercyjne korzystanie z utworu. W przypadku, gdy udzielamy licencji w celu indywidualnego korzystania, postanowienie to możemy ograniczyć do niezbędnego minimum. Przy czym, należy wówczas podkreślić, iż licencjobiorca nie może korzystać z utworu w celach zarobkowych.
Przykład:
Licencjodawca udziela Licencjobiorcy prawa do korzystania z Nagrania na własny użytek i nie może on korzystać z Nagrania w celach zarobkowych.
Czas trwania
Licencja może być udzielana na czas określony lub nieokreślony. Ważne jest jednak to, że trzeba ten czas wskazać w umowie. W przypadku braku postanowień w tym zakresie, umowa licencji zostanie zwarta na czas określony wynoszący 5 lat. Podobnie jednak, jak w przypadku terytorium, można przyjąć, że licencja na treści cyfrowe jest udzielana na czas nieokreślony.
Przykład:
Licencjodawca udziela Licencjobiorcy prawa do korzystania z Nagrania na czas nieokreślony.
Korzystanie z utworu przez osoby trzecie
Licencjodawca może także zdecydować, czy licencjobiorca będzie mógł przenosić prawa z udzielonej licencji na innych licencjobiorców, czyli udzielać tzw. sublicencji. Ten mechanizm stosuje się zwykle, jeżeli licencja zezwala licencjobiorcy na jej komercyjne wykorzystywanie. Niezależnie od powyższego, jeżeli licencjodawca się na to nie zdecyduje, wciąż może umożliwić licencjobiorcy, aby jego osoby najbliższe mogły również korzystać z utworu.
Przykład:
Licencjodawca nie może udzielać prawa do korzystania z Nagrania jakimkolwiek osobom trzecim (nie może udzielać sublicencji na Nagranie). W drodze wyjątku, Licencjodawca zezwala, aby Licencjodawca umożliwiał korzystanie z Nagrania członkom najbliższej rodziny, tj. małżonkowi lub partnerowi i dzieciom.
Wynagrodzenie
Kolejne niezbędne postanowienie umowy licencji powinno dotyczyć wynagrodzenia. Jeżeli w umowie określamy szczegółowo pola eksploatacji, należy zaznaczyć w niej, że wynagrodzenie obejmuje udzielenie licencji na tych wszystkich polach.
Przykład:
Z tytułu udzielenia licencji, Licencjodawcy przysługuje od Licencjobiorcy wynagrodzenie w kwocie 100 zł. Wynagrodzenie obejmuje udzielenie licencji na wszystkich polach eksploatacji określonych w umowie. Wynagrodzenie zostanie uiszczone na podstawie rachunku doręczonego Licencjobiorcy w terminie i na numer rachunku bankowego wskazanego w tym dokumencie.
Zastrzeżenia w zakresie korzystania z utworu i możliwość wypowiedzenia licencji
Licencjodawca może także opisać inne warunki korzystania z utworu i uzależnić od nich możliwość Licencjobiorcy korzystania z licencji. W tym przypadku trudno jest jednak o konkretny przykład, gdyż sposób korzystania z utworu możemy określić dowolnie w granicach określanych przez prawo. Poniżej nawiążę jednak do sytuacji prezentowanej wyżej, która dotyczyła zakazu udzielania sublicencji.
Przykład:
Licencjobiorca nie może udzielać sublicencji na Nagranie. W przeciwnym wypadku, Licencjodawca wezwie go do prawidłowego wykonywania licencji, wyznaczając mu w tym celu co najmniej siedmiodniowy termin. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, Licencjodawca może wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym.
Sprzedaż treści cyfrowych
Na zakończenie należy dodać, że handel internetowy rządzi się swoimi prawami. Jako że rynkiem zbytu będzie internet, każdy z twórców chcących monetyzować swoje utwory będzie musiał dodatkowo sprostać wymaganiom przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną oraz o ochronie konsumentów. To już jednak temat na kolejny tekst.
PS.
Chcesz skontaktować się z autorem tekstu? Dane kontaktowe znajdziesz na Konopka Legal.
